JAK PRZEKAZAĆ PRZEDSIĘBIORSTWO SWOICH DZIECIOM?
Po latach prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej przedsiębiorcy zastanawiają się nad jej zamknięciem (czyli wyrejestrowaniem z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, dalej: CEIDG) i ewentualnym przekazaniem swoim potomkom (zstępnym). Jak jednak dokonać tego skutecznie, w zgodzie z prawem i jak najmniejszym kosztem pieniężnym oraz czasowym? W niniejszym artykule pokrótce odpowiem na powyższe pytania.
Czym jest przedsiębiorstwo?
W skład firmy wchodzi często szereg składników majątkowych, tj. nieruchomości, rzeczy ruchome (w tym zamortyzowane samochody) , licencje transportowe i inne, decyzje administracyjne (w tym koncesje i zezwolenia), itd. Wszystkie te składniki majątku nazywamy łącznie przedsiębiorstwem, zgodnie z art. 551 k.c. (Kodeksu cywilnego):
Art. 551 [Pojęcie przedsiębiorstwa] Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Obejmuje ono w szczególności:
1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5) koncesje, licencje i zezwolenia;
6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8) tajemnice przedsiębiorstwa;
9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Przekazanie firmy umową darowizny przed wyrejestrowaniem
Najlepiej byłoby przekazać dzieciom przedsiębiorstwo w formie darowizny (koniecznie przed notariuszem, jeżeli w skład przedsiębiorstwa wchodzą nieruchomości – potrzebna forma aktu notarialnego zgodnie z art. 158 k.c.) jeszcze przed wyrejestrowaniem działalności gospodarczej.
Art. 158 [Forma] Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.
Co jednak należy zrobić przed darowaniem dzieciom składników swojego przedsiębiorstwa? Co powinni zrobić zstępni?
Rejestracja działalności przez zstępnych przedsiębiorcy, założenie spółki
W pierwszej kolejności dzieci przedsiębiorcy, która zamierza przekazać im swoją działalność, powinny założyć własną działalność gospodarczą, czyli uzyskać wpis do CEIDG. W tym celu należy złożyć wniosek CEIDG-1, który jest jednocześnie wnioskiem o nadanie numeru REGON, NIP, zgłoszeniem płatnika składek do ZUS. We wniosku powinny być zaznaczone te same albo co najmniej podobne obszary prowadzenia działalności gospodarczej (PKD), co w przypadku przedsiębiorcy zamykającego swoją działalność.
Gdy działalność zstępnych przedsiębiorcy zostanie już zarejestrowana, wtedy mogą one założyć pomiędzy sobą spółkę cywilną, która jest umową dwóch przedsiębiorców.
Oczywiście zamiast założenia jednoosobowej działalności gospodarczej, dzieci przedsiębiorcy mogą założyć jedną ze spółek handlowych (spółka cywilna nie jest spółką handlową, a jedynie umową dwóch jednoosobowych przedsiębiorców działających we wspólnym celu gospodarczym). Najczęściej polecane dwa rodzaje spółek to spółka jawna (sp. j.) oraz spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), ewentualnie jako trzeci rodzaj spółki – spółka komandytowa (sp.k.). Każda z tych spółek charakteryzuje się innymi cechami. W spółce jawnej wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym swym majątkiem. W przypadku spółki komandytowej jeden ze wspólników spółki odpowiada za zobowiązania całym swym majątkiem (tzw. komplementariusz), a drugi (tzw. komandytariusz) do wysokości sumy komandytowej (tj. określonej kwoty). W spółce z o.o. wspólnicy odpowiadają jedynie do wysokości kapitału spółki, wyjątkowo natomiast członkowie zarządu spółki mogą odpowiadać całym swoim majątkiem. Dla prowadzenia działalności gospodarczej istotna będzie jej wielkość – w przypadku działalności na dużą skalę dla bezpieczeństwa warto prowadzić ją w formie sp. z o.o. lub spółki komandytowej. Oczywiście wiąże się to z większymi kosztami (np. księgowymi, administracyjnymi) niż np. w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki jawnej.
Po założeniu przez zstępnych przedsiębiorcy własnych firm lub spółki, wskazane byłoby zakupienie przez nich jakieś rzeczy ruchomej – po jak najniższej cenie- oczywiście w ramach działalności, by można było powiedzieć, iż działalność jest już prowadzona.
Następnie przedsiębiorca powinien uczynić darowiznę własnego przedsiębiorstwa na rzecz dzieci (u notariusza – jak już wyżej wskazywałem), po czym – po przekazaniu dzieciom całego majątku przedsiębiorstwa – zlikwidować swoją działalność gospodarczą.
Podatki, zwolnienia
Odnośnie kwestii podatkowych, należy wspomnieć, iż czynność prawna przekazania majątku firmy zstępnym przedsiębiorcy jest zwolniona od podatku od spadków i darowizn pod warunkiem, że zgłoszą oni nabycie własności rzeczy i praw majątkowych właściwemu miejscowo naczelnikowi urzędu skarbowego. Ponadto zwolnienie występuje także w zakresie podatku VAT, o czym stanowi art. 6 ustawy o podatku od towarów i usług. Niemniej kwestie podatkowe warto oczywiście dodatkowo skonsultować także z doradcą podatkowym, zwłaszcza w przypadku gdy działalność prowadzona była przez przedsiębiorcę na dużą skalę.
W przypadku darowizny przedsiębiorstwa, powstanie także konieczność uiszczenia tzw. taksy notarialnej, która liczona jest od wartości przekazywanego majątku, czyli od wartości darowizny i wyniesie od kilkuset do kilku tysięcy złotych (w zależności od tego, jaki majątek i kwoty zostaną dzieciom przekazane w postaci darowanego przedsiębiorstwa).
Skutki prawne
Po przekazaniu zstępnym przedsiębiorstwa, wstąpią oni we wszystkie stosunki prawne (w tym do stosunków z kontrahentami), których przedsiębiorca był uczestnikiem.
Przedsiębiorca może zatem spokojnie dokonać wyrejestrowania swojej działalności z CEIDG.
Adwokat Romuald Kędzierski